Wytrąceni z milczenia

Zbiór portretów wybitnych intelektualistów i twórców, przewodników kilku pokoleń polskiej inteligencji. Pod piórem autorki – ani herosi, ani pomniki, ani monolity. Błądzą, grzeszą, cierpią, kochają, puchną z pychy i schną z tęsknoty za bliskością. W kleszczach historii – i własnej neurozy – upadają, i podnoszą się z upadku. Tadeusz Kotarbiński, Maria i Stanisław Ossowscy, Witold Kula, Nina Assorodobraj, Klemens Szaniawski – ich hasłem jest wezwanie Ossowskiego: ‚Pracownik naukowy to taki człowiek, do którego zawodowych obowiązków należy brak posłuszeństwa w myśleniu’. Jan Józef Lipski – ambasador marzeń o świecie sprawiedliwym. Ksiądz Adam Boniecki i Józefa Hennelowa – dobre twarze Kościoła i chrześcijaństwa. I czarodzieje teatru: Leon Schiller, Stefan Jaracz i Janusz Warmiński, Bohdan Korzeniewski. Rozdarci między komunizmem a krucyfiksem, romantyzmem a racjonalizmem. Gustaw Holoubek, Tadeusz Łomnicki, Halina Mikołajska. Uwikłani w politykę, w partię, w opozycję. Kazimierz Dejmek, Konrad Swinarski. Odsłaniający brzydotę i piękno w człowieku – bez obrzydzenia, z czułością.

Dziś, w czasach łatwych potępień i szybkiej drwiny, taniej odwagi i pogoni za sukcesem bohaterowie książki Magdaleny Grochowskiej każą nam zatrzymać się i zadać sobie kilka trudnych pytań. O sens, o szczęście, o Boga, o Polskę, o to, jakiego świata chcemy i jak istnieć w świecie.

Życie dopisało w ostatnich latach zadziwiające puenty do ich losów. Można je znaleźć w niniejszym, nowym wydaniu.

”Lawina bieg od tego zmienia, po jakich toczy się kamieniach’. To książka o siedemnastu kamieniach, których nazwiska zna każdy polski inteligent. Nie chcą poddać się sile narzuconej z góry, chociaż wcale nie są z granitu, przeżywają wątpliwości i wyrzuty sumienia. Tym, co pomaga oprzeć się lawinie, jest miłość do przyjętych wartości, pracy, miejsca na ziemi i wśród ludzi. Bywa, że towarzyszy temu twórcza, szczęśliwa miłość między mężczyzną a kobietą. Stanisław Ossowski mówi o swym małżeństwie z Marią, że są ‚duchowo stańczeni. Jedno wyczuwa poruszenia drugiego: cień zamyślenia, fale smutku’. Wiek dwudziesty, na który przypada intensywne życie siedemnaściorga bohaterów książki, filozofów, socjologów, ludzi teatru i pióra, nie szczędzi im zamętu, ale wychodzą z niego w sposób, który budzi podziw, że tak można, i smutek – że piętnaścioro już nas opuściło. Dzięki Magdalenie Grochowskiej są bliżej nas. Nie odpowiedzą nam na pytanie ‚jak żyć’, ale opowiedzą, jak żyli, a to bardzo dużo’.

Małgorzata Szejnert