Sprawcy. Ofiary. Świadkowie. Zagłada Żydów 1933-1945

Książka wybitnego amerykańskiego historyka Raula Hilberga to kompendium wiedzy na temat zagłady Żydów podczas drugiej wojny światowej. Wprowadza i opisuje kategorie Sprawców, Ofiar i Świadków Holokaustu.

Autor opisuje mechanizmy zbrodni z trzech perspektyw. Część pierwsza przedstawia szerokie spektrum wykonawców – głównie niemieckich funkcjonariuszy reprezentujących różne warstwy społeczne i grupy zawodowe oraz ich kolaborantów w poszczególnych krajach. Część druga poświęcona jest losom prześladowanych i mordowanych podczas masowych egzekucji, w gettach, obozach koncentracyjnych i obozach śmierci. W ostatniej części analizowane są postawy i działania państw, instytucji i osób, które były świadkami zagłady Żydów.

Tak uporządkowany materiał pozwala lepiej uchwycić interakcje, jakie zachodziły między mordującymi, zabijanymi i świadkami ludobójstwa, a czytelnik zyskuje pełniejszy obraz tego, czym była zaplanowana, instytucjonalnie zorganizowana i systematycznie przeprowadzona eksterminacja sześciu milionów europejskich Żydów.

Raul Hilberg (ur. w 1926 roku w Wiedniu), emerytowany profesor historii Uniwersytetu Vermont w Stanach Zjednoczonych, jest wybitnym specjalistą w dziedzinie badań nad prześladowaniem i eksterminacją Żydów w okresie Trzeciej Rzeszy. Jego trzytomowe opus magnum The Destruction of European Jews (1961) należy do najważniejszych dzieł w światowym piśmiennictwie na temat Zagłady.

Zagłada Żydów nie była scentralizowana. Nie utworzono osobnej agencji do spraw żydowskich, ani nie przeznaczono na ten cel osobnego budżetu. Działania wymierzone przeciwko Żydom prowadziły służba cywilna, wojsko, biznes i partia. W przedsięwzięcie to wciągnięte zostały wszystkie składniki zorganizowanego życia w Niemczech. W obławie na ofiary wzięły udział wszystkie agencje, wykorzystane zostały wszystkie specjalizacje, wszystkie warstwy społeczne uczestniczyły w tym procesie.