»Żydów łamiących prawo należy karać śmiercią!« „Przestępczość” Żydów w Warszawie 1939-1942

Rubin Trawnik, Szyja Marchewka i Luzer Rzodkiewka – botaniczne trio ze Skierniewic trudniło się rozpowszechnieniem wycofanych z obiegu banknotów b. Banku Polskiego, głównie zaś puszczaniem w obieg fałszywych pięćdziesięciogroszówek. (…) Wreszcie jednak oszustom powinęła się noga. W pewnym sklepie przy ul. Leszno zostali rozpoznani przez właściciela i oddani w ręce władz bezpieczeństwa. („Gazeta Żydowska”, 28 VII 1941)

Pierwsze zarządzenia antyżydowskie pojawiły się już na samym początku niemieckiej okupacji – opaski z gwiazdą Dawida obowiązywały od grudnia 1939 r. Równolegle zaczęły się rabunki własności żydowskiej nieco później odebrano Żydom emerytury i zakazano wykonywania wielu zawodów, później odebrano posiadane nieruchomości, a w listopadzie 1940 r. Niemcy zamknęli Żydów w getcie, gdzie zepchnięto ich w najstraszniejszą nędzę.

Celem tej książki jest – z jednej strony – zarysowanie wpływu hitlerowskiego prawodawstwa na warszawskich Żydów. Z drugiej zaś strony celem tej pracy jest próba opisania reakcji Żydów na terror okupanta, a w szczególności takich reakcji, które wchodziły w konflikt z obowiązującymi przepisami. Żeby przetrwać, trzeba było łamać prawo na najrozmaitsze sposoby. Postępowali tak zarówno zwykli ludzie, jak i zawodowi przestępcy, którzy nieraz umiejętnie wykorzystywali niemieckie ustawodawstwo.

Książka ukazuje mało znane zagadnienia zachowań przestępczych w getcie warszawskim. Na podstawie zachowanych relacji żydowskich, raportów niemieckich oraz źródeł sądowych i policyjnych, przedstawia ewolucję przestępczości rozwijającej się w ramach oraz w wyniku narastającego terroru okupanta. Praca przedstawia związki między „nową” przestępczością okupacyjną, a przedwojennymi kryminalistami, którzy kontynuowali swą działalność podczas wojny. Przedmiotem zainteresowania autorów jest również związek między żydowskimi przestępcami a władzami niemieckimi.

Autorzy przybliżają czytelnikowi nieznany i nieco zapomniany świat przestępczości za murami getta. Książka ukazuje postawy i zachowania mieszkańców dzielnicy zamkniętej w różnych stadiach jej izolacji i świadomości losu, jaki gotują niemieccy oprawcy. Ukazuje także ciekawą perspektywę stosunków polsko-żydowskich w ich wymiarze handlowym, gospodarczym, ale także zwyczajnym – międzyludzkim. Ciekawym aspektem jest także zwrócenie uwagi na kontakty gettowego półświatka z jednej strony z podziemiem po „aryjskiej stronie” miasta, z drugiej zaś z niemieckimi władzami i „panami getta”.