Biebrzański Park Narodowy. Miniprzewodnik

Miniprzewodnik Wydawnictwa Bezdroża opisujący najważniejsze atrakcje turystyczne miasta bądź regionu. Poznasz historię miejsca, przeczytasz opisy atrakcji turystycznych i (najważniejsze dla turysty) informacje praktyczne: co warto zobaczyć, gdzie szukać noclegu i jak dojechać w miejsce, którego nie można pominąć zwiedzając okolicę. Zapraszamy na wycieczkę!

Biebrzański Park Narodowy

Przyroda biebrzańskich bagien od kilku lat cieszy się międzynarodowym uznaniem. Nie ma w tym nic zadziwiającego, to w końcu jedno z niewielu miejsc na starym kontynencie, gdzie wciąż można podziwiać rozległe, na wpół dzikie krajobrazy i podglądać tak liczną awifaunę. Tereny podmokłe (Biebrzański Park Narodowy jest największym i najbardziej bagiennym parkiem Polski) są ostoją wielu gatunków zagrożonych wyginięciem. Park to królestwo łosia i europejska mekka ornitologów, także amatorów, którym emocji dostarczają spotkania z wodniczką czy dubeltem.

Biebrzański Park Narodowy obejmuje zasięgiem niemal całą dolinę Biebrzy. Pod ochronę wzięto 155-kilometrowy odcinek rzeki (cała ma 165 km). Park rozpoczyna się tuż za Nowym Dworem, 5 km od granicy z Białorusią, a jego przeciwległy kraniec opiera się o Narew, do której uchodzi Biebrza. Granica obszaru chronionego na odcinkach od ujścia Brzozówki do Osowca i od Brzostowa do ujścia do Narwi dotyka koryta rzeki, w dwóch miejscach znacznie się od niej oddala, obejmując dawny rezerwat Czerwone Bagno i Brzeziny Ciszewskie, a w dolnym biegu – rozległe Bagna Podlaskie i Ławki. Sieć wodną tworzy oprócz Biebrzy i jej dopływów (największy to rzeka Ełk) kilka kanałów, które powstawały od XIX w. Najbardziej znany to Kanał Augustowski, łączący dorzecze Biebrzy z Niemnem. Kanały Rudzki i Woźnawiejski tworzą system, który miał regulować przepływy między Biebrzą, Ełkiem a Jegrznią.

Ze względów geomorfologicznych Kotlinę Biebrzańską w obrębie parku dzieli się na trzy baseny. Basen północny(górny) obejmuje dość wąski obszar sąsiadujący z początkowym biegiem rzeki, za jego granicę przyjmuje się przewężenie w okolicach Sztabina. Basen środkowy to obszar między Sztabinem a Osowcem, dość szeroki zwłaszcza w kierunku północnym. Basen południowy (dolny) zaczyna się w okolicach Osowca, a kończy przy ujściu rzeki. Jest to najbardziej naturalna, pierwotna cześć kotliny.

Rozległa, nieuregulowana Biebrza tworzy mnóstwo zakoli, rozwidleń i ślepych odnóg. Rzekę charakteryzują wysokie wezbrania wiosenne i tzw. niżówki letnio-jesienne (dolina ma największą w Polsce pojemność retencyjną). Na terenach zalewowych i wśród starorzeczy rozwijają się typowe dla takich miejsc zbiorowiska roślinne – szuwary, trzcinowiska, łany osoki aloesowatej. Dalej od koryta rzeki ciągną się rozległe turzycowiska, przez znaczną część roku zalane wodą. W tych specyficznych warunkach powstają torfowiska, jedne z największych w Polsce. To najcenniejsze przyrodniczo obszary parku – biebrzańskie bagna. Dzikie, puste, monotonne i trudno dostępne dla człowieka.

Bagna obejmują przeszło 40% terenu parku, a występują przede wszystkim w basenach północnym i południowym. Dolinowym torfowiskom w znacznej części udało się przetrwać destrukcyjne melioracje. Dominują torfowiska niskie i przejściowe, zasilane zarówno wodami płynącymi, jak i wodami podziemnymi oraz wysiękowymi. Pokrywają je głównie turzycowiska i mechowiska oraz karłowate brzozy. Teren jest grząski i kępiasty. Bagna porastają teżlasy. Najcenniejszy kompleks to bory bagienne na Czerwonym Bagnie.

Dzięki zachowaniu rzadkich siedlisk bagiennych biebrzańską dolinę cechuje wielka różnorodność gatunkowa. Świat roślinny charakteryzuje znaczny udział gatunków borealnych i reliktów glacjalnych (epoki lodowcowej), najcenniejsze to: brzoza niska, bażyna czarna, tłustosz pospolity, wierzba lapońska i skalnica torfowiskowa. Na bagnach występuje wiele rzadkich i ciekawych roślin: owadożerne rosiczki, aromatyczne bagno, pięknie kwitnąca szachownica kostkowana i aż 20 gatunków storczyków (najliczniejsza w Polsce populacja efektownego obuwika).

W 1995 r. Biebrzański Park Narodowy wpisano na listę ramsarską (Konwencja z Ramsar to porozumienie chroniące obszary wodno-błotne o międzynarodowym znaczeniu), doceniając jego znaczenie jako ptasiej wylęgarni. Do tej pory odnotowano 271 gatunków ptaków, z czego 180 lęgowych. Dla dubelta, kropiatki, orlika grubodziobego, rybitwy białoskrzydłej i derkacza jest to najważniejsza ostoja w Europie Środkowej i Zachodniej. Ornitologów