Klawisze

Więzienie funkcjonuje według własnego kodeksu postępowania, któremu podlegają wszyscy przebywający za jego murami. Z jednej strony krat osadzeni, często w nieludzkich warunkach, przeludnionych celach, zapomniani przez władze. Z drugiej funkcjonariusze zobowiązani do ich nadzorowania.

Drauzio Varella ukazuje więzienną codzienność z perspektywy tych drugich klawiszy, nieszanowanych zarówno przez więźniów, jak i przez policję. Ludzi, którzy niejednokrotnie tylko tym różnią się od skazanych, że wolno im co dzień wychodzić na wolność.

Więzienne rebelie, nielojalni współpracownicy, solidarność, egoizm, akty tchórzostwa i bohaterstwa. Varella, naoczny świadek dziesiątek więziennych wydarzeń i przyjaciel wielu strażników karnych, zdaje czytelnikowi bezpośrednią i wstrząsającą relację z tego, jak funkcją brazylijskie zakłady penitencjarne.

‚W Carandiru klawisz i bandyta pochodzą z tych samych dzielnic nędzy. Klawisz, tak jak osadzony, walczy, by przeżyć. W razie buntu policja z karabinami i psami nie zada sobie trudu, by odróżnić go od bandyty. Klawisz zarabia źle. Jeśli zechce dorobić, szmuglując dragi stanie po drugiej stronie krat. Prędzej wielbłąd przejdzie przez dziurkę od klucza, niż trafi tu bogaty. Ale przez lata przychodzi tu lekarz wolontariusz. Drauzio Varella. ‚Klawisz’ to jego druga po ‚Ostatnim kręgu’ część trylogii więziennej. Po lekturze zastanawiam się tylko: jak zrobić tyle wartościowych rzeczy w życiu? Jak zrobić je tak dobrze? I jak jeszcze tak dobrze o nich napisać?’ Aleksandra Szyłło, Gazeta Wyborcza

‚Klawisze to powrót do tematu, który Varellę fascynuje do więziennej codzienności, tym razem relacjonowanej nie przez więźniów, lecz przez ludzi zobowiązanych do utrzymywania porządku za kratami.’ Nahima Maciel, Correio Braziliense

‚Ciągłe obcowanie z przemocą, zarówno wśród więźniów mających na koncie drobne wykroczenia, jak i tych skazanych za gwałty i morderstwa, kształtuje charakter strażników więziennych, nierzadko czyniąc ich specjalistami od psychologii i relacji społecznych. [ Varella opowiada też o ich dramatach, gdy więzienna przemoc wykoślawia życie prywatne niektórzy pogrążają się w alkoholizmie albo dopuszczają cudzołóstwa, próbując odreagować nieustanny stres towarzyszący im w pracy.’ Ubiratan Brasil, O Estado de So Paulo

‚Rozgłos, jaki wywołała książka ‚Ostatni krąg’, sprawił, że Varella postanowił nigdy więcej nie pisać o brazylijskim więziennictwie. Zmienił jednak zdanie dzięki opowieści usłyszanej przy knajpianym stoliku podczas jednego ze spotkań pracowników zlikwidowanego więzienia Carandiru w So Paulo. To barowe zgromadzenie, zwane przez uczestników radą wódkownictwa, zainspirowało autora do rozwinięcia opowieści o największym więzieniu Ameryki Łacińskiej. Druga część, ‚Klawisze’, oddaje głos strażnikom, zaś planowana trzecia, ‚Prisoneiras’ [Więźniarki, ma stanowić relację z sześcioletniej pracy lekarskiej autora w stanowym więzieniu kobiecym.’ Marcia Abos, O Globo