Prawo przewozowe. Komentarz

Komentarz zawiera szczegółowe omówienie i analizę przepisów ustawy z 15.11.1984 r.- Prawo przewozowe.
W prezentowanej publikacji autor:
przedstawia systematyzuje orzecznictwo Sądu Najwyższego, sadów apelacyjnych oraz Głównej Komisji Arbitrażowej, dotyczące prawa przewozowego,
prezentuje poglądy doktryny,
proponuje praktyczne rozwiązania poszczególnych problemów związanych z prawem przewozowym.

Komentarz zawiera odwołania do aktów prawnych związanych z prawem przewozowym, a także szereg wskazówek dotyczących praktycznego zastosowania poszczególnych instytucji tego prawa. Wskazuje ponadto na różnice rozwiązań zawartych w ustawie – Prawo przewozowe oraz w Kodeksie cywilnym, jednocześnie przytaczając te przypadki, w których Prawo przewozowe odsyła do Kodeksu cywilnego.
Autor poświęca szczególną uwagę zagadnieniom dotyczącym odpowiedzialności przewoźnika z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przewozu.
Komentarz będzie przydatny zarówno teoretykom prawa, jak i osobom mającym z prawem przewozowym do czynienia w praktyce, w szczególności w postępowaniach sądowych.
Stan prawny: Marzec 2008 r.

Przedmowa:

Transport towarzyszy każdemu człowiekowi, stanowiąc w mniejszym lub większym stopniu niezbędny element życia codziennego. Jego rola wzrosła jeszcze bardziej w momencie przystąpienia Polski do UE i strefy Schengen, jako że otwarcie granic znacznie ułatwiło przemieszczanie się osób oraz towarów. Masowość przewozów skutkuje tym, że sprawy dotyczące szeroko rozumianych stosunków przewozowych stanowią znaczącą część spraw rozpoznawanych przez polskie sądy powszechne. Pomimo tego stwierdzić należy, iż prawo przewozowe stanowi jakby nieco ‚zaniedbaną’ gałąź prawa cywilnego, o czym może świadczyć chociażby niezbyt bogate orzecznictwo sądów apelacyjnych i Sądu Najwyższego oraz dosyć skromny dorobek doktryny. Niewątpliwie większość spraw sądowych, zaistniałych na tle PrPrzew, odnosi się do drobnych kwestii życia codziennego, a więc wartość przedmiotu sporu skutkuje tym, że sądy stojące najwyżej w hierarchii polskiego systemu sądownictwa mają wyjątkowo okazję rozpatrywać materię związaną z przewozem. A szkoda, gdyż prawo przewozowe zawiera w sobie wiele zagadnień, często dość skomplikowanych i niejednoznacznych, co niewątpliwie utrudnia rozwiązywanie problemów powstałych na tle stosunków przewozowych.

Przedmiotem niniejszego opracowania jest zatem teoretyczne omówienie przepisów prawa przewozowego, jak również wskazanie ich praktycznego zastosowania. Dotyczy to nie tylko postanowień samej ustawy PrPrzew, ale również aktów prawnych ściśle z nią związanych, chociaż to PrPrzew stanowi akt nadrzędny w polskim prawie przewozowym, również w stosunku do KC. Nie ma więc możliwości rozstrzygnięcia problemów powstałych na tle stosunków przewozowych bez określenia zakresów zastosowań przepisów PrPrzew i KC w konkretnych sytuacjach, na co w komentarzu zwrócona została szczególna uwaga. Dlatego też, poza omówieniem przepisów samej ustawy, autor wskazał na te przepisy KC, które w praktyce mają zastosowanie przy przewozie osób i rzeczy. Oczywistym jest bowiem, iż PrPrzew, jako akt prawny o szczególnym charakterze, nie może regulować wszystkich kwestii, jakie mogą wyniknąć w transporcie.

Szczególną uwagę poświęcono kwestiom związanym z odpowiedzialności ą przewoźnika z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przewozu, jako że na tym tle powstaje większość sporów pomiędzy stronami umowy (druga główna grupa sporów dotyczy braku płatności należności za przewóz, ale ona budzi znacznie mniejsze wątpliwości i rodzi mniej problemów praktycznych). Ustawa PrPrzew zawiera szereg szczególnych rozwiązań w tym zakresie, z których niektóre nie są znane ogólnym przepisom prawa cywilnego. Odnosi się to chociażby nie tylko do przesłanek zwalniających przewoźnika od odpowiedzialności, ale nawet samego sposobu ustalania wysokości odszkodowania. Przepisy art. 62 i n. mają w związku z tym niezwykle istotne znaczenie i tak naprawdę stanowi ą najistotniejszą część PrPrzew. A ponieważ mają charakter przepisów iuris cogentis, ich znajomość i umiejętność praktycznego zastosowania są szczególnie ważne.

Co istotne, aby w ogóle było możliwe wytoczenie powództwa przed sądem, niezbędne jest spełnienie wymogu określonego w art. 75 ust. 1 PrPrzew, a więc skorzystanie z instytucji reklamacji lub wezwania do zapłaty. Ustawodawca wyszedł z założenia, iż uwzględniając masowość stosunków przewozowych, wskazane byłoby umożliwienie stronom dojścia do porozumienia jeszcze przed ewentualnym postępowaniem sądowym, które dla zwykłych ludzi może wiązać się z poważnymi kosztami. Jest to odrębność w stosunku do przepisów KPC, które, co do zasady, takiego obowiązku nie przewidują. Podobnie w charakterystyczny sposób została uregulowana kwestia czynnej legitymacji procesowej, a więc określenia kręgu osób, które mogą wystąpić z konkretnymi powództwami.

Takich odmienności zawartych w PrPrzew, w stosunku do przepisów KC i KPC, jest znacznie więcej i na nie w komentarzu została zwrócona szczególna uwaga. Jednocześnie komentując poszczególne przepisy, autor starał się przedstawić pojawiające się na ich tle wątpliwości i spory zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie, ale również przedstawiał własne stanowisko celem ich rozwiązania lub podawał przyczyny, dla których należało się opowiedzieć za jednym z przedstawionych poglądów. Ułatwi to rozstrzyganie pojawiających się problemów zarówno osobom, które prawem przewozowym zajmują się od strony teoretycznej, jak i osobom, które z tą dziedziną prawa cywilnego spotykają się w praktyce.

dr Tomasz Szanciło