Sędziwój. Opowieść o alchemiku

Opis życia i dokonań Michała Sędziwoja, polskiego alchemika żyjącego w XVI wieku. Alchemia, nauka tajemnicza, przez tyle wieków zapalająca ciekawość i namiętność ludzi, uważana z jakiego być stanowiska, otwiera niezmierzone pole wyobraźni. Granice rzeczywistości giną tu roztapiając się w cudowności, która znowu – uświęcona podaniami historycznymi – nabiera prawdy artystycznej, zadowalającej wszystkie wymagania sztuki.

Zbytecznym byłoby wykazywanie, iż podobny przedmiot dla poezji romantycznej nadzwyczaj jest pociągający: z tej przyczyny każda literatura oświeceńszych ludów posiada utwory, których alchemia lub spokrewnione z nią nauki są treścią lub podstawą. Autorowi niniejszego pisemka mniej chodziło o oryginalność szczegółowych pomysłów, dlatego nie unikał już objawionych myśli, gdzie mu się nastręczały z tychże samych źródeł czerpane, ponieważ całość usnuta jest wiernie na szczupłych podaniach, jakie nam historia przekazała o rodzinnej naszej postaci tyle sławnej swego wieku, z nadaniem jednakże własnego samodzielnego dążenia pojedynczym danym.

Życie Michała Sędziwoja, dziś jak przez mgłę rysujące się, przedstawia właśnie owe warunki bytu w połowie do tajemniczej nauki, w połowie do rzeczywistości należące; a jeżeli zarzucić słusznie można, iż autor nie umiał z tej poetycznej postaci korzystać, to przynajmniej sumienności rysowania wszystkich zewnętrznych szczegółów nikt zarzucić nie zdoła.