We mgle wrześniowej

We mgle wrześniowej jest relacją przede wszystkim z wydarzeń września 1939 roku widzianych oczami młodego podchorążego. Konfrontacja wcześniejszych doświadczeń wojskowych – manewrów, gier taktycznych – z prawdziwą wojną okazuje się bolesna, ale autor potrafi też dostrzec komiczność niektórych sytuacji. Przeżycia wojenne Zielińskiego układają się w historię jego pokolenia.

‚Klęska jest patetyczna. (…) Ale młode pokolenie inteligencji jest przygotowane nie tylko do patosu. Jest przygotowane również do drwiny. Ma już poza sobą doświadczenie Ferdydurke Gombrowicza, ma już poza sobą satyrę Gałczyńskiego. Młody bohater, narodzony we wrześniu, będzie miał więc nie tylko wcielenie tragiczne; będzie miał także wcielenie groteskowe. Im dalej od września, tym groteska będzie brała górę. Im dalej od września, patetyczną historię klęski zastąpi ów kompleks bohatera wydrwionego. Takim będzie bohater Dygata, który w miniaturowej Europie, skoncentrowanej w małym obozie nad Jeziorem Bodeńskim, musi przed całym światem świecić oczyma za tę przegraną Polskę. Takim będzie bohater Stanisława Zielińskiego. Kompleks września jest punktem wyjścia dla twórczości Zielińskiego’.

Andrzej Kijowski, Arcydzieło nieznane