Wydolność beztlenowa i skuteczność w grach zespołowych a klasyfikacja zawodników niepełnosprawnych

Klasyfikacja zawodników niepełnosprawnych wydaje się zasadniczym problemem współczesnego sportu paraolimpijskiego. Jednak brak naukowej weryfikacji regulaminów klasyfikacji może stanowić istotną przeszkodę w dalszym rozwoju sportu na poziomie Igrzysk Paraolimpijskich. Sformułowano cztery cele pracy. Pierwszym była ocena wydolności beztlenowej mięśni kończyn górnych zawodników różnych klas startowych w wybranych grach zespołowych niepełnosprawnych, drugim – charakterystyka skuteczności i aktywności gry zawodników różnych klas startowych w wybranych grach zespołowych niepełnosprawnych. Trzecim celem pracy była ocena systemów klasyfikacyjnych w wybranych dyscyplinach paraolimpijskich, czwartym – opracowanie kryteriów oceny (wartości referencyjne) wydolności beztlenowej zawodników z dysfunkcją narządu ruchu. Sformułowano dwie hipotezy badawcze: 1. Wydolność beztlenowa i skuteczność gry pozwalają na zweryfikowanie regulaminów klasyfikacji w zespołowych grach sportowych niepełnosprawnych. 2. Wydolność beztlenowa oraz skuteczność w grach zespołowych związane są z możliwościami medyczno- funkcjonalnymi zawodników niepełnosprawnych. Dla weryfikacji postawionych hipotez badawczych oraz realizacji celów pracy zastosowano ocenę wydolności beztlenowej mięśni kończyn górnych oraz skuteczności i aktywności gry zawodników z dysfunkcją narządu ruchu. Do oceny wydolności beztlenowej wyselekcjonowano grupę zawodników (mężczyźni) trenujących piłkę siatkową na siedząco oraz na stojąco, a także koszykówkę na wózkach. Do oceny wydolności beztlenowej wyselekcjonowano kobiety (n = 69) i mężczyzn (n = 301) z dysfunkcją narządu ruchu uprawiających sport. Badanych podzielono na trzy podstawowe grupy funkcjonalne (A, B, C) oraz trzy kategorie wiekowe (18 – 25 lat, 26 – 35 lat, powyżej 35 lat). Pomiaru wydolności beztlenowej mięśni kończyn górnych dokonano w 30-sekundowym teście Wingate przeprowadzonym na ergometrze ręcznym. Oceny skuteczności gry przeprowadzono na grupie zawodników trenujących koszykówkę na wózkach, rugby na wózkach oraz piłkę siatkową na siedząco, reprezentujących najwyższy poziom zaawansowania sportowego. Dokonano obserwacji gry sportowców niepełnosprawnych podczas następujących zawodów: Mistrzostw Świata w Koszykówce na Wózkach Kobiet i Mężczyzn (Amsterdam, 2006 r.), Mistrzostw Świata w Piłce Siatkowej na Siedząco Kobiet i Mężczyzn (Roermond, 2006 r.) oraz Mistrzostw Europy w Rugby na Wózkach (Middlefart, 2005 r.). Badania wydolności beztlenowej oraz skuteczności gry pozwoliły na weryfikację systemów klasyfikacyjnych w koszykówce na wózkach, rugby na wózkach i piłce siatkowej na siedząco. Dodatkowo opracowano wartości referencyjne 30-sekundowego testu Wingate. Na podstawie przeprowadzonych badań potwierdzono dwie hipotezy badawcze pracy. Stwierdzono, między innymi, że skuteczność gry i wydolność beztlenowa stanowią obiektywne kryterium klasyfikacji zawodników niepełnosprawnych w sporcie paraolimpijskim. Im większe ograniczenie aktywności (większa dysfunkcja narządu ruchu), tym niższa wydolność beztlenowa i skuteczność gry zawodników. Wyniki badań wskazały istnienie trzech zasadniczych grup medyczno-funkcjonalnych zawodników z dysfunkcją narządu ruchu, zróżnicowanych pod względem wydolności beztlenowej kończyn górnych. Bezwzględna moc średnia w 30-sekundowym teście Wingate na ergometrze ręcznym jest wskaźnikiem najbardziej różnicującym zawodników niepełnosprawnych. Wskazano na możliwość modyfikacji systemu klasyfikacji sportowców w koszykówce na wózkach i rugby na wózkach, potwierdzono natomiast prawidłowość zastosowanego regulaminu klasyfikacji w piłce siatkowej na siedząco.